Kökleri 20.yy başındaki Dada akımının anarşist performanslarına, 1920 ve 30'lu yılların sürrealist ve fütürist performanslarına ve hatta Jackson Pollock'un aksiyon resmine kadar gitse de bildiğimiz anlamıyla performans sanatı 1960'larda doğduktan sonra yaygınlaşıp 70'lerde fikirleri ön plana çıkaran kavramsal sanatla bağlantılı olarak devam eder. Toplum normlarını reddeden ve izleyiciyi aktif bir konuma getirmeyi hedefleyen performans sanatı bugün zamana ayak uydurarak online/çevrimiçi versiyonlarıyla devam ediyor. Genellikle üç sorudan oluşan pop-up röportaj serilerim bu defa yedi soruyla gerçekleşti ve performans sanatımız hakkında detaylı bir dosyaya dönüştü.
Röportaj: Hazal Gençay Sungur
POP UP INTERVIEW WITH İ. ATA DOĞRUEL
Performans Sanatı
İ. Ata Doğruel
Sanatçı
1- Performans sanatı nedir? (Performans sanatını hiç bilmeyen birine nasıl anlatırsınız?)
Ne söylesem eksik kalacak bir cevap olacak çünkü belirli bir tanımını yapabilen çıkmadı 60 yıldır. Her şeyden önce performans sanatı, performans sanatlarından ayrı bir başlık. Yani tiyatro, dans, koreografi gibi alanlardan ayrı, çağdaş sanatın altında bir başlık bu. Performans sanatının en belirgin özelliği gerçek, sahici olması. Örneğin; tiyatroda perde kapanır '1 hafta sonrası' denir, 10 saniye beklersiniz, perde açılır ve '1 hafta sonrası' oynanmaya başlar. Ancak performans sanatında 1 hafta sonrası gösterilecekse, o 1 hafta gerçekten geçer.
İ. Ata Doğruel, Elçi, 2017, Performans, 3 gün/günde 6 saat, Yeniden Bak, Pera Müzesi kalıcı koleksiyon sergisi, Küratör: Simge Burhanoğlu, Pera Müzesi, İstanbul
2- Rol ve gerçeğin farkı nerede başlar?
Provalı ve provasız olması üzerinden keskin bir fark sunabilirim. Eğer bir eylemin veya sürecin provası yapılabiliyorsa bu roldür. Eğer provası yapılamıyorsa bu gerçektir. Örneğin eğer kendinizi bir kafese kapatıp 1 yıl boyunca orada kalacaksanız, bunun provası diye bir şeyden söz edemezsiniz. Çünkü bu eylemin provasını yapmaya kalksanız 1 yıl boyunca kendinizi kafese kapatmanız gerekirdi ki; o zaman da zaten eylemin kendisini gerçekleştirmiş olurdunuz ve bu prova olmaktan çıkıp eylemin ta kendisi olurdu. Performansın belki de tek kriteri bu olabilir. Performansın provası yapılamaz. Eğer yapılabiliyorsa o şey performans sanatı değildir.
3- İzleyici işlerinizin neresindedir?
Tam kalbinde.
İ. Ata Doğruel, Mülkiyet Dışı, Performans, 2 gün/günde 9 saat, 2016, Küratör: Simge Burhanoğlu ve Seyhan Musaoğlu, Mamut Art Project, İstanbul
4- Deney, hafıza ve sınır kavramları sizin için ne ifade ediyor?
Bütün performanslarım bir çeşit deney, bilinmeyene bir yolculuk. Ben uzun süreli performanslar yapıyorum. Bu tür performanslar yapabilmek için korku ve sınırların ötesine geçmeniz gerekiyor. Bunun için; sınırların da korkular gibi çoğu zaman sadece bir illüzyon olduğunu kavramak gerekiyor.
5- Sanatınızda ele aldığınız konular ve onları sorgulama yönteminiz neler?
Zihin, irade, insan, toplum, izolasyon, soyutlanma gibi konular. Bunları sorgularken de yöntem olarak kullandığım en önemli araç 'risk'. Risk içeren performanslar yapmaya çalışıyorum. Böylece gerçekliğe yaklaşmak daha olası hale geliyor.
6- İşlerinizde hangi kaynakları referans alıyorsunuz?
Hayatın kendisini. Bir fikir bulmak için veya bir performans oluşturmak için masa başına oturmam. Hayatımı yaşarım ve o fikrin bana gelmesini beklerim. Sabırla. Bu yüzden referans noktam sadece hayattan gördüklerim diyebilirim. Bir de Tehching Hsieh. Uzun süreli performans konusunda onun bana kattığı vizyonu inkar edemem.